De Ontdekking van de Hemel wordt op een opmerkelijke
manier beschreven, namelijk als raamvertelling. Het boek begint met een gesprek
tussen twee engelen, waarbij het gesprek tussen die twee later in het boek
driemaal verder gaat. De twee engelen stellen een baas en “werknemer” voor,
waarbij de baas als God moet
voorstellen. De God wil een schepsel
op aarde laten komen, die een bepaald voorwerp terughaalt. Daarbij zitten ze
nauwkeurig te beschrijven hoe ze ervoor moeten zorgen dat dat schepsel op aarde
terechtkomt. Volgens de werknemer zijn
hier een aantal gebeurtenissen ten grondslag, zoals de Eerste Wereldoorlog. De
rest van het boek gaat over de mensen die ervoor moeten zorgen dat het schepsel
op aarde terechtkomt, genaamd Max, Onno en Ada.
Samenvatting
Het
verhaal begint bij een familiefeest van Onno. Op zijn terugweg komt hij Max
tegen, die graag een lift wil. Op die manier raken de twee aan de praat, en
zelfs zodanig, dat ze vrienden voor het leven worden. Max wordt voorgesteld als
degene die elke dag iemand anders in zijn bed heeft. Hij heeft nauwelijks
familie, aangezien hij uit een Joodse familie komt, die grotendeels weggevaagd
is in de oorlog. Ada Brons wordt toegevoegd aan het rijtje bedpartners, maar
met haar eindigt dit in een goede relatie. De drie raken met elkaar in contact,
worden goede vrienden. Na een tijdje deze relatie te hebben gehad eindigt het
in een breuk, waarna ze verder gaat met Onno. Max gaat in de tussentijd naar
Polen, om het lot van zijn familie te ontdekken. Later gaat Ada, als befaamd
celliste, optreden op een concert in Cuba; Max en Onno besluiten mee te gaan
als gezelschap. Op deze vakantie wordt datgene verwekt waar de engelen op
hopen: Ada en Max hebben de liefde alsnog bedreven op het strand.
Ada
blijkt zwanger te zijn, en Max ziet de bui al hangen: hij denkt dat hij de
vader wordt, in plaats van Onno. Max weet niet wat hij moet doen, maar Onno
besluit te gaan trouwen met Ada. Tijdens haar zwangerschap is ze het
slachtoffer van een auto-ongeluk, waardoor ze in coma geraakt is. De baby
groeit door, en wordt uiteindelijk opgevoed door Max en Ada’s moeder, Sophia.
In die tijd werkt Max als sterrenkundige in Westerbork, en heeft een riant
onderkomen in kasteel Groot Rechteren. Quinten, de zoon van Ada en Onno, kan
pas op latere leeftijd praten, maar hij heeft allesbehalve een achterstand. Hij
blijkt al snel een interesse te hebben in architectuur.
Onno
raakt al snel in een nieuwe relatie met Helga, terwijl Max en Sophia regelmatig
hun bed delen. De relatie tussen Onno en Helga wordt al snel beëindigd, nadat
Helga door grof geweld om het leven gekomen is. Onno besluit door alle
tegenslagen te vertrekken; niemand weet waar hij naartoe gaat. In die tijd komt
Max ook nog om het leven, omdat hij getroffen werd door een meteoriet, gestuurd
door de Engelen. Dit was nodig, omdat
hij op het punt stond de Hemel te
ontdekken.
Omdat
Quinten graag wil weten waar zijn vader is, trekt hij erop uit, na
veertigduizend gulden te hebben ontvangen. Hij vertrekt gevoelsmatig naar
Italië; eerst naar Venetië, gevolgd door Florence, waarna hij uiteindelijk in
Rome blijft. In Rome komt hij zijn vader tegen, welgezegd in het Pantheon.
Quinten raakt vervlochten in het geheim van het Sancta Sanctorum (Heilige der Heiligen), en besluit te ontdekken
wat daar verscholen is. Na veel onderzoekswerk gaan ze op zoek, en ze vinden de
Stenen Tafelen. In alle haast laat Onno zijn wandelstok liggen op de plaats van
de Stenen Tafelen; ze besluiten te vluchten naar Israël. In Israël ziet Onno
een vrouw die sprekend lijkt op Quinten, en die ook nog in Auschwitz blijkt te
hebben gezeten, net als Max zijn moeder. Onno twijfelt er daardoor aan of
Quinten wel echt zijn kind is.
Quinten
is ondertussen in de Burcht terechtgekomen,
maar het is als in een droom, maar ook weer niet. Hij gaat er met de Tafelen op
uit, en hij versmelt samen met de Tafelen, alsof het er nooit is geweest. Hij
zal nooit weer terugkeren. Ondertussen belt Sophia met Onno, om te melden dat
Ada gecremeerd is. Het opmerkelijke is wel dat ze is overleden op het moment
dat Onno en Quinten de Tafelen hadden gevonden. Bij het horen van dit nieuws
krijgt hij voor de tweede keer een hersenbloeding; hij wordt vermoedelijk
opgehaald door Sophia.
Mijn mening
De Ontdekking van de Hemel was beslist een bijzonder
boek. Het is niet alleen het kroonstuk van Mulisch’s oeuvre, het is ook nog het
meesterwerk op mijn boekenlijst. Ik heb met open mond dit boek gelezen; ik
stond werkelijk verbluft van al zijn kunsten. Harry Mulisch heeft al zijn
zeilen bijgezet om dit boek te kunnen schrijven; dat is misschien ook wel de
reden waarom het boek bijna duizend pagina’s telt. Ondanks de lengte van het
boek vloog ik er doorheen. Het verhaal was zeer goed te begrijpen, de
schrijfstijl was zeer goed, en ik bleef maar doorlezen vanwege het geheim van
dit boek. Vanaf het begin zit je middenin het verhaal: twee Engelen die discussiëren over iets dat door iemand van aarde gehaald moet worden. Ten eerste duurt het lang
voordat je weet wie de taak gaat uitvoeren, en ten tweede weet je pas na een
van de laatste hoofdstukken wat er nou precies moest gebeuren. Het duurde
misschien wel even voordat je tot de kern van het verhaal kwam, het verhaal was
allesbehalve saai. Mulisch wist mij telkens weer aan het boek te kluisteren,
omdat ik steeds maar weer wilde weten wat er nou moest gaan gebeuren; ik had
werkelijk waar geen idee. Dit is natuurlijk wel het ultieme voorbeeld van een
spanningsboog: aan het begin van het boek wordt al bekend gemaakt dat er een
probleem is, en dat dat door een speciaal iemand opgelost moet worden. Maar pas
op het allerlaatst weet je wat er nou precies aan de hand was. Dat is ook zeker
de reden waarom de bijna duizend bladzijden als driehonderd bladzijden
weglazen.
Ik
vond zelf de toevoeging van de Engelen zeer
goed bedacht (maar zelfs zonder dat zou het een goed verhaal geweest zijn);
daardoor ben ik heel anders naar dit boek gaan kijken. Het gaf ook wel een
komisch tintje aan het boek, maar wat ik wel knap vond was het feit dat het
geloof er helemaal niet onder te lijden had. Het is natuurlijk wel een gewaagde
keuze om dit erin te zetten, aangezien er ook genoeg gelovigen dit boek gelezen
hebben. Als niet-gelovige heb ik daar natuurlijk geen moeite mee, maar het
schoot me toch zo te binnen.
Er
zaten heel veel herhalingen in het verhaal; ik zou ze zo ook niet zomaar op
kunnen noemen, maar tijdens het lezen viel het wel op. Een steeds terugkerend
iets was de Burcht, het ultieme
architectonisch hoogstandje voor Quinten, maar ook de rol van de moeder was een
leidraad in het verhaal. Niet alleen de droom van Quinten, maar ook Quinten zelf
is een bijzonder persoon: zijn initialen zijn Q. Q. Het riep bij mij wat
verwarring op, ik had geen idee wat het zou moeten betekenen. Het thema verlies
is ook behoorlijk aanwezig: de dood van Ada, de dood van Max, het einde van
Onno’s carrière en het besef dat Quinten het kind is van Max in plaats van
Onno. Er zijn natuurlijk nog veel meer motieven, thema’s, herhalingen en andere
dingen, maar deze elementen kwamen voor mij het meeste naar voren.
Vanwege
het feit dat zoveel dingen met elkaar samenhangen, elk detail een betekenis
heeft, en dat het allemaal ‘klopt’, durf ik met enige zekerheid te zeggen dat
het een meesterwerk is in de Nederlandse literatuur. Er zijn maar weinig
schrijvers die hetzelfde niveau kunnen aantikken. Daarom heb ik ook veel
waardering voor Mulisch, als een van de grote drie. Dit boek was toch echt de
kers op de taart, gezien naar mijn boekenlijst!
Reacties
Een reactie posten